පෙරහැරක් යන විට, පෙරහැරට අමතර ව වෙනත් වෙළෙඳාම් හා කර්මාන්ත ඉස්මතු වීම බහුල ව දක්නට ලැබෙන දෙයකි.පෙරහැර එන්නට පෙර ම, පෙරහැර එන මග දෙපස කෑකෝ ගහමින් එන යන පිරිසකි අන්නාසි වෙළෙන්දන් හා සාරවිටකාරයන්. බොහෝ වෙලාවක් පෙරහර එනතුරු හිටගෙන හෝ ඇන තියාගෙන ඉන්න දෙනෝ දාහක් ජනතාවට තමන්ගේ පවස ගැනීමට, අන්නාසි වෙළෙන්දා බේසමක් තම හිස මත තබාගෙන, එහි පිළිවෙලට අන්නාසි තට්ටුවක් අඩුක් කරගෙන එන අතර, පරණ හාර්පික් බෝතලයක බහාලු ලුනු හා මිරිස් කුඩු මිශ්‍රණය, අන්නාසි කෑල්ලේ එහාට මෙහාට ඉස, දෙන අන්නාසි පළුව, පෙරහැර නරඹන්නාට දරාගත හැකි මිලකට ගත හැක.
දැන් අප බලා සිටින්නේ මැතිවරණ පෙරහැර එනතුරු ය. එහෙත් මෙපමණ කාලයක් අපිට පෙරහැර කරනවා ද නැද්ද යන්න ගැන හරි අවබෝධයක් තිබුණේ නැත. ඊට හේතුව වූයේ ජනපති නිලමේ ඒ ගැන හරි හැටි තීරණයක් තීන්දුවක් නොගත් නිසා ය. මැතිවරණ පෙරහැර කරවන එක නිත්‍යානුකූල ද නැද්ද යන්න ව්‍යාකූල තත්ත්වයක් නිලමේලා නිර්මාණය කළ නිසා, අවසානයේ දී ඒ ගැන අඩි හප්පා තීරණයක් ගන්නට සිදුවූයේ නඩුකාර හාමුදුරුවන්ට ය. ඒ තීරණය ගැනත් නිලමේලා ප්‍රශ්න කරන බව දන්වා සිටියේ ගුණවර්ධන නිලමේ ය. මහා නඩුකාර උන්නාන්සේ හා නිලමේලාගේ කතා උන්නාන්සේ එක්කාසු වී මේ ගැන හරි හමන් තීරණයකට පැමිණිය යුතු යි කීවේ ජනපති නිලමේ ය. ඔහු එසේ කීවේ, තමනුත් පෙරහරේ එන්නට සූදානම් නිසා, තීන්දු තීරණවලට තමන් සම්බන්ධ වීම අකැප නිසාවෙනි. මේ සියලු ව්‍යාකූල හා අඩමාන කාලය නිමා කොට, හිටි අඩියේ ම පෙරහැර කරවන දින වකවානු දැන්වුයේ පෙරහැර කොමසාරිස්තුමා ය.
මැතිවරණ පෙරහැර එන්නට තව මාසයක් හමාරක් පමණ කාලය තිබේ. එහෙත් පෙරහරේ වැඩි අවධානයක් ගන්නේ කසකරුවා ද මල් බයිසිකල් කරු ද කරඬුව පිටේ තියාගෙන එන ඇතා ද ගැන කතා බහ පටන් ගත්තේ, පෙරහරේ දින වකවානු කොමසාරිස් තුමා දැනුම් දෙන්න මාස කිහිපයකටත් කලින් ය. මේ වෙළෙඳාමට කියන්නේ මැතිවරණ සමීක්ෂණ කියා ය. තවත් සමහරු කියන්නේ ඔපීනියන් පෝල් කියා ය. කෙසේ හෝ මේ කර්මාන්තයේ දී තීරණය කරන්නේ, පෙරහැර බලන අයගෙන් වැඩියෙන් අවධානය ගන්නේ කවුද කියා ය. මේ වැඩේට මුලින් ම අත ගැහුවේ ලෙඩ දුක ගැන හොයන බලන සවුක්කිය කොම්පැනියක් ය. එය නිකම් ම නිකං කොම්පැනියක් පමණක් නොව, ජාතියන්තර සවුක්කිය කොම්පැනියක් ය. සවුක්කිය ගැන කතා කරන පී.ඇච්.අයි මහත්තයෙක්ට මැතිවරණ පෙරහැර ගැන දැනුමක් ඇත්තේ කෙසේදැ යි කවුරුත් ඇසුවේ නැත.
කසකාරයාගේ පාර්ශවය සවුක්කිය කොම්පැනිය ඉහළට ඔසවා තැබුවේ අපක්ෂපාතී වෘත්තීය මට්ටමේ කට්ටියක් ලෙස ය. ඒ කොම්පැනියේ සමීක්සන ප්‍රතිඵලවල පාට පාට පින්තූර කසකරුගේ ගෝලබාලයෝ බුකියේ හැම තැනම ඇළවූ හ. තත්ත්වය වෙනස් වූයේ ඊයේ පෙරේදා ය. ඒ හිටි අඩියේම සවුක්කිය කොම්පැනියේ ප්‍රතිඵලවල හැටියට, මල් බයිසිකල්කාරයා පළවෙනි තැනට එස වී, කසකාරයා පෙරහරේ දෙවැනි තැනට පල්ලම් බැස තිබූ නිසා ය. සුවාදීන නමැති වියපත් ඇතෙක් ද පෙරහරට ගොඩ වී තරමක කුලප්පු ස්වභාවයක් පෙන්නන බව ඉහත සමීක්සනය ම වාර්තා කළේ ය.
අන්නාසි වෙළෙන්දා මෙලෙස පෙරහර භූමියෙන් පන්නා දැමුණු පසු ව, ටොනික් ගෙජ්ජි සොලවමින් මැතිවරණ පෙරහර භූමියට පිවිසියේ සාරවිටකාරයා ය. ඔහුගේ රාජකාරිය වන්නේ පෙරහැර නියමාකාර ව කෙරෙනවාද නැද්ද යනු නිරීක්ෂණය කිරීම ය. පෙරහැර එන්නට ඔන්න මෙන්න තිබෙද්දි, තම නිල ඇඳුමෙන් පෙරහැර නැරඹීමට පැමිණි නර්ස් නෝනා මහත්වරුන් පිරිසක් ගැන නිරීක්ෂකයන්ට පෙර නිරීක්ෂණය කළේ පෙරහැර ගැන අවධියෙන් සිටි කණ්ඩායම් කිහිපයක් ය. තම ටොනික් ගෙජ්ජි රවුම රිද්මයානුකූලව සොලවමින් නිරීක්ෂකකරුවන් තමන්ගේ මතය තාක්ෂණික ලෙසත් ඇඟ බේරා ගන්නා ලෙසත් යුහුසුළු ව ඉදිරිපත් කළ හ. එක් නිරීක්ෂකයෙක් හෙදියන් ආ ගමන ගැන විශ්ලේෂණාත්මකව හා විවේචනාත්මකව කතා කළ අතර, තවත් නිරීක්ෂකයෙක් කීවේ එය සැළකිය යුතු මට්ටමක උල්ලංඝනයක් නොවන බව යි. සමහරු කීවේ එම සාරවිටකාරයාට කලකට පෙර කසකාර අතීතයක් හා කසකාරත්වය ගැන මුදු කොනක් තිබුණ බව යි. නිරීක්ෂණය එක සාරවිටි කාරයෙක්ගෙන් තව සාරවිටිකාරයෙක්ට වෙනස් වන්නා සේ, නිරීක්ෂකයන්ට ද වෙනස් වෙනස් යථාර්ථයන් පෙනෙන බව ජනතාව තේරුම් ගත් හ.
ආචාර්ය උදන් ප්‍රනාන්දු)
සමාජ හා දේශපාලන විශ්ලේෂක
මෙම ලිපිය ‘අනිද්දා‘ ජාතික පුවත්පතේ පලවූවකි
