වැලේ ගෙඩි වැලට බර නැතැයි කියති. මේ කතාව බොහෝ විට ජනවහරේ කියැවෙන්නේ තම කුසින් මෙලොවට බිහි කළ දරුවන් ලොකු මහත් කරන්නට අපමණ වෙහෙසක් දරන මව්වරුන් ගැන කතා කරද්දීය. තම කුසින් බිහි කළ දරුවන් 17 දෙනෙක් දහදුක් විඳගෙන ඇති දැඩි කළ එවැනි ධෛර්යය සම්පන්න මවක් මැදවච්චියේ ඇටවීරගොල්ලෑවේ අලුත් හල්මිල්ලෑව ගමේදී අපට හමුවුණි.
තමන් බිහි කළ 16 වැනි දියණියගේ නිවසේ ජීවත් වෙන කෙතහාමිගේ සෝමාවතී නමැති මෙම මාතාවගේ වයස දැන් අවුරුදු 82කි. උපන් දිනය ඇයට මතක නැතත් ඇය පවසන්නේ 1937 වසරේ ඇය ඉපදී ඇති බවයි. පවුලේ එකම දරුවා වූ ඇය විවාහ වී ඇත්තේ වයස අවුරුදු දහතුනේදීය. ඒ ඇයට වඩා අවුරුදු පහළොවකින් වැඩිමහල් අලුත් හල්මිල්ලෑවේ පදිංචිව සිටි මුදලිහාමිගේ ජයවර්ධන නමැති තරුණයා සමගය. ඔහු මීට දස වසරකට පෙර මිය ගොස් ඇත්තේ 85 වැනි වියෙහිදීය.
ඇය මෙලොවට බිහි කළ දරුවන් 17 දෙනාගෙන් දැනට ජීවතුන් අතර සිටින්නේ දොළොස් දෙනෙකු පමණි. අනෙක් දරුවන් පස් දෙනා මිය ගොසිනි. ජීවතුන් අතර සිටින දරුවන්ගෙන් හත් දෙනෙක් අලුත් හල්මිල්ලෑව ගමේ ජීවත් වෙන අතර අනෙක් පස් දෙනා ඊට නුදුරු ගම්මාන වල ජීවත් වෙති. කුඩා කල සිටම අඟ හිඟකම් වලින් පිරුණු දුෂ්කර ජීවිතයක් ගත කළ ද තවමත් ඇය නිරෝගීය.
පෙනීමේ හා ඇසීමේ යම් අඩුවක් තිබුණ ද ඇයට ඇය ගෙවූ අතීතය තවමත් හොඳට මතකය. දරු මුනුපුරන් වට කර ගෙන ඇය ඒ අතීතය අප ඉදිරියේ අවදි කළේ මෙසේය.
මගේ අප්පච්චිගේ නම කෙතහාමි. එයා සර්ප වෙදෙක්. අම්මගේ නම සංගු එතනා. ඒ දෙන්නගේ එකම දරුවා මම. මගේ උපන්ගම දැන් ජීවත් වෙන අලුත් හල්මිල්ලෑව ගමට අල්ලපු ගම දුටුවැවයි. අපේ අප්පච්චි සර්ප වෙදෙක් වුණාට වෙද කම් කළේ මුදලට නොවෙයි. නොමිලේ. ගොවිතැන් කරලා තමයි ජීවත් වුණේ.
ඒ කාලේ අපේ ගෙදර මේ අලුත් හල්මිල්ලැවේ පදිංචි තරුණයෙක් නිතර ආවා ගියා. අපේ අප්පච්චිගේ ෙගාවිතැන් වැඩ වටලත් එයා උදව් පදව් කළා. මුදලිහාමිගේ ජයවර්ධන කියන ඒ තරුණයා ගැන මගේ හිතේ පැහැදීමක් ඇති වුණා.
ඒ නිසා අපි දෙන්නා අතර ලෙංගතුකමක් ගොඩනැගුණා. එතකොට මට වයස අවුරුදු 13 ක් විතර. එයා මට වඩා අවුරුදු 15ක් විතර වැඩිමල්. පස්සේ අපි දෙන්නා හොරෙන් පැනලා මේ අලුත්හල්මිල්ලෑවෙ එයාගෙ ගෙදරට ආවා.
පස්සේ මගේ මවුපියෝ අපි දෙන්නව ගෙන්න ගෙන ගමේ ඔක්කොමට කියලා මඟුලක් කාලා කසාද බැන්වාදු. ඊට පස්සේ මේ අලුත් හල්මිල්ලෑව ගමට ඇවිත් කුඩාවට ගෙයක් හදාගෙන අපි දෙන්නා පදිංචි වුණා. දෙන්නා මහන්සි වෙලා ගොවිතැන් කළා. අද වගේ නොවෙයි එදා. ගමේ කවුරුත් කාට කාටත් උදව් උපකාර කරගෙන හොඳින් ජීවත් වුණා.
ඔය අතරෙ මට පළමු දරුවා ලැබුණා. වවුනියාව ඉස්පිරිතාලෙදී තමයි ඒ පුතා බිහි වුණේ. එයාට අපි ජයවර්ධනගේ කරුණාරත්න කියලා නම් තැබුවා. අවුරුදු 66ක් ජීවත් වුණු එයා මීට අවුරුදු දෙකකට විතර කලින් හදිසියේ මිය ගියා. එයාට දරුවෝ තුන් දෙනෙක් ඉන්නවා.
ඊට පස්සේ අනික් දරුවා දහසය දෙනාම හම්බ වුණේ ගෙදරදී. ඒ අය හම්බ වෙන්න ඉස්පිරිතාලෙට ගියේ නැහැ. ගමේ වින්නඹු අම්මා තමයි ඒ දරුවන් බිහි වෙන කොට මට උදව් කළේ. එයත් අපේ ඥාතිවරියක්.
